Niemieckie kolędy, znane jako „Weihnachtslieder”, stanowią integralną część bożonarodzeniowej tradycji w krajach niemieckojęzycznych. Ich melodyjność, głębokie przesłanie i bogata historia sprawiają, że są one cenione nie tylko w Niemczech, Austrii czy Szwajcarii, ale również na całym świecie. W tym artykule przedstawimy 10 najpopularniejszych niemieckich kolęd, które od pokoleń tworzą magiczną atmosferę świąt Bożego Narodzenia.
Historia niemieckich kolęd
Niemieckie kolędy mają bogatą historię sięgającą średniowiecza. Początkowo były to proste pieśni religijne śpiewane w kościołach i klasztorach. Z biegiem czasu ewoluowały, stając się bardziej melodyjne i dostępne dla szerszej publiczności. Warto zauważyć, że wiele niemieckich kolęd ma swoje korzenie w folklorze i tradycjach ludowych, co nadaje im unikalny charakter.
W XVI wieku, wraz z reformacją, nastąpił rozkwit twórczości kolędowej w języku niemieckim. Marcin Luter, ojciec reformacji, był nie tylko teologiem, ale również utalentowanym muzykiem. Zachęcał on do tworzenia i śpiewania pieśni religijnych w języku narodowym, co przyczyniło się do powstania wielu nowych kolęd.
Lista 10 najpopularniejszych niemieckich kolęd
1. „Stille Nacht” (Cicha noc)
„Stille Nacht” to bez wątpienia najbardziej rozpoznawalna niemiecka kolęda na świecie. Została ona napisana w 1818 roku przez austriackiego księdza Josepha Mohra, a muzykę skomponował Franz Xaver Gruber. Kolęda ta ma niezwykłą historię powstania – została napisana w pośpiechu, gdy organy w kościele w Oberndorf bei Salzburg zepsuły się tuż przed pasterką.
Tekst „Stille Nacht” opowiada o narodzinach Jezusa, podkreślając spokój i świętość tej nocy. Melodia jest prosta, ale niezwykle poruszająca, co przyczyniło się do ogromnej popularności tej kolędy. Została ona przetłumaczona na ponad 300 języków i jest śpiewana na całym świecie. W Polsce znana jest jako „Cicha noc” i stanowi nieodłączny element bożonarodzeniowych tradycji.
2. „O Tannenbaum” (O choinko)
„O Tannenbaum” to kolęda, która w rzeczywistości nie odnosi się bezpośrednio do Bożego Narodzenia, ale do symboliki choinki. Tekst został napisany w 1824 roku przez Ernsta Anschütza, który rozwinął wcześniejszą, ludową piosenkę o jodle. Kolęda ta wychwala wierność i stałość choinki, która pozostaje zielona przez cały rok.
Symbolika zawarta w „O Tannenbaum” jest przenoszona na wartości ludzkie, takie jak wierność i niezłomność. Kolęda ta zyskała ogromną popularność nie tylko w krajach niemieckojęzycznych, ale również w innych częściach świata. W wielu krajach jest śpiewana z alternatywnymi tekstami, często nawiązującymi do lokalnych tradycji bożonarodzeniowych.
3. „Es ist ein Ros entsprungen” (Wśród nocnej ciszy)
„Es ist ein Ros entsprungen” to jedna z najstarszych niemieckich kolęd, pochodząca z XVI wieku. Jej tekst opiera się na proroctwie Izajasza i przedstawia Maryję jako różę, z której wyrósł Jezus. Kolęda ta jest ceniona za swoją głęboką symbolikę i piękną, spokojną melodię.
Tekst kolędy zawiera bogate odniesienia biblijne i teologiczne, co czyni ją szczególnie ważną w kontekście religijnym. Melodia, początkowo gregoriańska, została z czasem zharmonizowana przez Michaela Praetoriusa w XVII wieku. W Polsce kolęda ta znana jest pod tytułem „Wśród nocnej ciszy”, choć polski tekst znacząco różni się od niemieckiego oryginału.
4. „Ihr Kinderlein kommet” (Przybądźcie, dziateczki)
„Ihr Kinderlein kommet” to popularna niemiecka kolęda, szczególnie lubiana przez dzieci. Została napisana przez katolickiego księdza Christopha von Schmida w 1798 roku. Melodia, skomponowana przez Johanna Abrahama Petera Schulza, doskonale komponuje się z prostym, ale pełnym ciepła tekstem.
Kolęda ta zaprasza dzieci do przyjścia do żłóbka i oddania czci nowonarodzonemu Jezusowi.Jej prosta melodia i powtarzający się refren sprawiają, że jest łatwa do nauczenia i śpiewania. W wielu niemieckich rodzinach „Ihr Kinderlein kommet” jest nieodłącznym elementem bożonarodzeniowych tradycji, często śpiewanym podczas dekorowania choinki lub rozdawania prezentów.
5. „Kling, Glöckchen, klingelingeling” (Dzwoń, dzwoneczku, dzyń dzyń dzyń)
„Kling, Glöckchen, klingelingeling” to radosna, dziecięca kolęda, która zyskała ogromną popularność w krajach niemieckojęzycznych. Została napisana w XIX wieku, a jej autorem jest Karl Enslin. Melodia jest prosta i chwytliwa, co sprawia, że kolęda ta jest szczególnie lubiana przez najmłodszych.
Tekst kolędy opowiada o dzwoneczku, który dzwoni, zwiastując nadejście Bożego Narodzenia. W kolejnych zwrotkach pojawia się motyw otwierania drzwi i serc na radość świąt. Kolęda ta często jest wykorzystywana w przedszkolach i szkołach podstawowych podczas bożonarodzeniowych przedstawień i koncertów.
6. „O du fröhliche” (O radosna)
„O du fröhliche” to popularna niemiecka kolęda, której melodia pochodzi z sycylijskiej pieśni ludowej. Tekst został napisany przez Johannesa Daniela Falka w 1816 roku, a następnie rozszerzony przez Heinricha Holzschuhera w 1826 roku. Kolęda ta jest znana ze swojego radosnego charakteru i prostej, ale chwytliwej melodii.Tekst „O du fröhliche” koncentruje się na radości z narodzin Chrystusa i zbawieniu, które przynosi. Każda z trzech zwrotek kończy się wezwaniem „Freue dich, o Christenheit!” (Raduj się, o chrześcijaństwo!), co podkreśla radosny charakter utworu. Kolęda ta jest często śpiewana podczas nabożeństw bożonarodzeniowych w kościołach protestanckich i katolickich.
7. „Alle Jahre wieder” (Co roku znowu)
„Alle Jahre wieder” to prosta, ale głęboka w swojej treści kolęda, która zyskała ogromną popularność w krajach niemieckojęzycznych. Została napisana przez Wilhelma Heya w XIX wieku, a muzykę skomponował Friedrich Silcher. Kolęda ta podkreśla cykliczność świąt Bożego Narodzenia i nieustanną obecność Chrystusa w życiu wierzących.
Tekst kolędy mówi o tym, że Chrystus przychodzi na ziemię każdego roku, przynosząc błogosławieństwo i radość. Prosta melodia i powtarzający się refren sprawiają, że „Alle Jahre wieder” jest łatwa do zapamiętania i chętnie śpiewana zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Kolęda ta często jest wykonywana podczas adwentowych i bożonarodzeniowych nabożeństw.
8. „Leise rieselt der Schnee” (Cicho pada śnieg)
„Leise rieselt der Schnee” to urokliwa kolęda, która maluje zimowy, świąteczny krajobraz. Została napisana przez Eduarda Ebela w 1895 roku. Tekst kolędy opisuje cichą, śnieżną noc, która tworzy tło dla narodzin Chrystusa. Melodia jest spokojna i melancholijna, doskonale oddając atmosferę zimowego wieczoru.
Kolęda ta jest szczególnie popularna w regionach, gdzie śnieg jest nieodłącznym elementem świąt Bożego Narodzenia. Często jest śpiewana podczas adwentowych spotkań i jarmarków bożonarodzeniowych. „Leise rieselt der Schnee” doskonale oddaje atmosferę oczekiwania i refleksji, która towarzyszy okresowi adwentu.
9. „Vom Himmel hoch, da komm ich her” (Z nieba wysokiego przychodzę tu)
„Vom Himmel hoch, da komm ich her” to kolęda napisana przez Marcina Lutra w 1534 roku. Jest to jeden z najstarszych niemieckich utworów bożonarodzeniowych, który przetrwał do naszych czasów. Luter napisał tę kolędę dla swoich dzieci, chcąc w prosty sposób przekazać im historię narodzin Jezusa.
Tekst kolędy jest napisany z perspektywy anioła zwiastującego dobrą nowinę o narodzinach Zbawiciela. Melodia, również skomponowana przez Lutra, jest prosta i łatwa do zapamiętania. „Vom Himmel hoch” jest szczególnie popularna w kościołach protestanckich, ale śpiewana jest również w innych wyznaniach chrześcijańskich.
10. „Süßer die Glocken nie klingen” (Słodziej dzwony nigdy nie brzmią)
„Süßer die Glocken nie klingen” to piękna kolęda, która koncentruje się na dźwięku dzwonów zwiastujących Boże Narodzenie. Została napisana przez Friedricha Wilhelma Kritzingera w 1860 roku. Melodia, oparta na starej ludowej pieśni, doskonale oddaje radosny dźwięk świątecznych dzwonów.
Tekst kolędy mówi o tym, że dzwony nigdy nie brzmią słodziej niż w czasie Bożego Narodzenia, kiedy zwiastują narodziny Chrystusa. Każda zwrotka kończy się wezwaniem do radości i wdzięczności za dar zbawienia. „Süßer die Glocken nie klingen” jest często wykonywana podczas koncertów bożonarodzeniowych i nabożeństw, szczególnie w okresie adwentu.
Tradycje związane ze śpiewaniem kolęd w Niemczech
Śpiewanie kolęd w Niemczech jest nieodłącznym elementem świątecznych tradycji. Oto kilka najważniejszych zwyczajów:
- Adventssingen – śpiewanie kolęd w okresie adwentu
- Weihnachtsmärkte – jarmarki bożonarodzeniowe, gdzie często rozbrzmiewają kolędy
- Christmette – pasterka, podczas której śpiewa się tradycyjne kolędy
- Hausmusik – domowe muzykowanie w gronie rodziny i przyjaciół
Adventssingen to tradycja szczególnie popularna w szkołach i kościołach. W każdą niedzielę adwentu organizowane są spotkania, podczas których śpiewa się kolędy i inne pieśni bożonarodzeniowe. To ważny element przygotowań do świąt, który pomaga stworzyć odpowiednią atmosferę.
Weihnachtsmärkte, czyli jarmarki bożonarodzeniowe, to miejsca, gdzie można usłyszeć kolędy w wykonaniu zarówno profesjonalnych muzyków, jak i amatorskich grup. Dźwięki kolęd mieszają się tam z zapachem grzanego wina i pierników, tworząc niepowtarzalny klimat.