Przyimki to niewielkie, ale niezwykle ważne elementy języka niemieckiego. Choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się proste, ich poprawne użycie często sprawia trudności osobom uczącym się tego języka. W artykule przyjrzymy się bliżej niemieckim przyimkom, ich rodzajom oraz zasadom stosowania. Poznanie tych reguł pomoże Ci swobodnie posługiwać się językiem niemieckim i uniknąć typowych błędów.
Rodzaje przyimków w języku niemieckim
W języku niemieckim wyróżniamy trzy główne rodzaje przyimków:
- Przyimki łączące się z celownikiem (Dativ),
- Przyimki łączące się z biernikiem (Akkusativ),
- Przyimki łączące się z celownikiem lub biernikiem, w zależności od kontekstu,
- Przyimki łączące się z dopełniaczem (Präpositionen mit Genitiv).
Każdy z tych rodzajów rządzi się swoimi prawami i wymaga odpowiedniej odmiany rzeczownika lub zaimka, który po nim następuje. Poprawne stosowanie przyimków jest kluczowe dla zrozumienia i bycia zrozumianym w języku niemieckim.
Przyimki łączące się z celownikiem (Dativ)
Do przyimków łączących się z celownikiem należą między innymi: „aus”, „bei”, „mit”, „nach”, „seit”, „von” i „zu”. Używamy ich, gdy chcemy określić miejsce, czas lub sposób wykonania czynności.
Przykłady:
- Ich komme aus Polen. (Pochodzę z Polski.)
- Er wohnt bei seinen Eltern. (On mieszka u swoich rodziców.)
- Wir fahren mit dem Bus. (Jedziemy autobusem.)
| Przyimek | Tłumaczenie na język polski | Przykładowe zdanie |
|---|---|---|
| aus | z (czegoś), z (jakiegoś materiału) | Aus dem Fenster konnte man den Sonnenuntergang bewundern. (Z okna można było podziwiać zachód słońca.) |
| bei | przy, u, w pobliżu, podczas | Ich trinke gerne Kaffee bei der Arbeit. (Lubię pić kawę podczas pracy.) |
| mit | z (kimś/czymś) | Er geht gerne mit seinen Freunden spazieren. (On lubi chodzić na spacery ze swoimi przyjaciółmi.) |
| nach | po, do (w sensie kierunku) | Nach dem Unterricht gehen wir oft in die Bibliothek. (Po lekcjach często chodzimy do biblioteki.) |
| seit | od (jakiegoś czasu) | Seit letztem Jahr lerne ich Deutsch. (Od zeszłego roku uczę się niemieckiego.) |
| von | od (kogoś/czegoś) | Das Geschenk ist von meiner Oma. (Ten prezent jest od mojej babci.) |
| zu | do (kogoś/czegoś) | Gehst du heute zu deiner Tante? (Idziesz dzisiaj do swojej cioci?) |
| gegenüber | naprzeciwko | Mein Haus liegt gegenüber dem Park. (Mój dom znajduje się naprzeciwko parku.) |
| außer | oprócz, poza | Alle waren da, außer mir. (Wszyscy tam byli, oprócz mnie.) |
Przyimki łączące się z biernikiem (Akkusativ)
Przyimki łączące się z biernikiem to między innymi: „durch”, „für”, „gegen”, „ohne”, „um” i „wider”. Stosujemy je, gdy chcemy wskazać kierunek, cel lub przyczynę działania.
Przykłady:
- Er geht durch den Park. (On idzie przez park.)
- Ich kaufe ein Geschenk für meine Mutter. (Kupuję prezent dla mojej mamy.)
- Sie kämpft gegen Ungerechtigkeiten. (Ona walczy przeciwko niesprawiedliwości.)
| Przyimek | Tłumaczenie na język polski | Przykładowe zdanie |
|---|---|---|
| durch | przez (w sensie przechodzenia przez coś) | Wir gehen durch den Park, um schneller nach Hause zu kommen. (Idziemy przez park, aby szybciej dotrzeć do domu.) |
| für | dla | Ich backe einen Kuchen für meine Mutter zum Geburtstag. (Piekę ciasto dla mojej mamy na urodziny.) |
| gegen | przeciwko, o (w sensie zderzenia) | Er lehnte sich gegen die Wand und schloss die Augen. (Oparł się o ścianę i zamknął oczy.) |
| ohne | bez | Sie ging ohne Regenschirm nach draußen und wurde nass. (Wyszła na zewnątrz bez parasola i zmokła.) |
| um | o (w sensie czasu), wokół | Der Zug fährt um 8 Uhr ab. (Pociąg odjeżdża o 8.) |
| bis | aż do, do | Wir bleiben bis nächste Woche in Berlin. (Zostajemy w Berlinie do przyszłego tygodnia.) |
| entlang | wzdłuż | Wir spazierten den Fluss entlang und genossen die frische Luft. (Spacerowaliśmy wzdłuż rzeki i cieszyliśmy się świeżym powietrzem.) |
Przyimki łączące się z celownikiem lub biernikiem
Niektóre przyimki w języku niemieckim mogą łączyć się zarówno z celownikiem, jak i biernikiem, w zależności od kontekstu. Należą do nich: „an”, „auf”, „hinter”, „in”, „neben”, „über”, „unter”, „vor” i „zwischen”.
Gdy używamy tych przyimków w kontekście miejsca, w którym coś się znajduje lub odbywa (statyczny), stosujemy celownik. Natomiast, gdy wskazujemy na kierunek lub cel ruchu (dynamiczny), używamy biernika.
Przykłady:
- Das Buch liegt auf dem Tisch. (Książka leży na stole.) – celownik
- Ich lege das Buch auf den Tisch. (Kładę książkę na stół.) – biernik
- Er steht vor der Tür. (On stoi przed drzwiami.) – celownik
- Sie geht vor die Tür. (Ona wychodzi przed drzwi.) – biernik
Przyimki łączące się z dopełniaczem (Präpositionen mit Genitiv)
Przyimki łączące się z dopełniaczem w języku niemieckim są stosunkowo rzadziej używane niż te łączące się z celownikiem czy biernikiem, ale ich znajomość jest niezbędna do pełnego opanowania gramatyki. Przyimki te wyrażają przynależność, przyczynę, czas oraz sposób i zazwyczaj poprzedzają rzeczowniki w przypadku genitivu.Przykłady użycia przyimków z dopełniaczem:
- wegen (z powodu) – Wegen des Regens bleiben wir zu Hause. (Z powodu deszczu zostajemy w domu.)
- trotz (pomimo) – Trotz des schlechten Wetters ging er joggen. (Pomimo złej pogody poszedł pobiegać.)
- während (podczas) – Während des Films schlief sie ein. (Podczas filmu zasnęła.)
- anstatt (zamiast) – Anstatt des erwarteten Gewinns gab es einen Verlust. (Zamiast spodziewanego zysku był strata.)
- außerhalb (poza) – Außerhalb der Stadt ist die Luft frischer. (Poza miastem powietrze jest świeższe.)
- innerhalb (w ciągu) – Innerhalb eines Jahres hat sich viel verändert. (W ciągu roku wiele się zmieniło.)
- oberhalb (powyżej) – Oberhalb des Dorfes thront eine alte Burg. (Powyżej wioski góruje stary zamek.)
- unterhalb (poniżej) – Unterhalb der Brücke fließt ein kleiner Fluss. (Poniżej mostu płynie mała rzeka.)
Warto zauważyć, że w języku potocznym, zwłaszcza w mowie, przyimki te mogą być używane z przypadkiem Dativ zamiast Genitiv, co jest wynikiem naturalnej ewolucji języka. Jednak w języku formalnym i pisemnym nadal preferuje się użycie Genitivu.
Przyimki złożone
W języku niemieckim istnieją również przyimki złożone, które składają się z dwóch lub więcej elementów. Przykładami takich przyimków są: „anstatt”, „aufgrund”, „infolge”, „mithilfe”, „zugunsten” i „zuliebe”.Przyimki złożone często wymagają użycia dopełniacza (Genitiv) lub, w niektórych przypadkach, celownika.
Przykłady:
- Anstatt eines Buches kaufe ich eine Zeitschrift. (Zamiast książki kupuję czasopismo.) – dopełniacz
- Aufgrund des schlechten Wetters bleiben wir zu Hause. (Z powodu złej pogody zostajemy w domu.) – dopełniacz
- Mithilfe deiner Erklärungen verstehe ich das Thema besser. (Dzięki twoim wyjaśnieniom lepiej rozumiem temat.) – celownik
Przyimki złożone wzbogacają język i pozwalają precyzyjniej wyrażać relacje między elementami zdania.
Przyimki a czasowniki
Wiele niemieckich czasowników wymaga użycia konkretnych przyimków. Są to tak zwane czasowniki z przyimkami (Präpositionalverben). Poprawne stosowanie przyimków w połączeniu z czasownikami jest niezbędne do właściwego wyrażania się w języku niemieckim.
Przykłady:
- sich interessieren für (interesować się czymś)
- sich bedanken bei (dziękować komuś)
- sich erinnern an (przypominać sobie o czymś)
- warten auf (czekać na coś/kogoś)
Ucząc się nowych czasowników, zwracaj uwagę na to, czy wymagają one użycia przyimków, a jeśli tak, to jakich. Zapamiętanie tych zależności pomoże Ci uniknąć błędów i sprawniej posługiwać się językiem.
Przyimki a zaimki
Gdy po przyimku występuje zaimek osobowy, często ulega on zmianie lub łączy się z przyimkiem, tworząc jedną formę. Takie połączenia nazywamy zaimkami przyimkowymi (Präpositionalpronomen).
Przykłady:
- mit dir (z tobą)
- für mich (dla mnie)
- zu ihm (do niego)
- bei ihr (u niej)
Zaimki przyimkowe są powszechnie stosowane w języku niemieckim, dlatego warto poświęcić czas na ich naukę i zapamiętanie.
Przyimki a rzeczowniki odczasownikowe
W języku niemieckim często tworzy się rzeczowniki odczasownikowe (Verbsubstantive), które opisują czynności lub stany. W wielu przypadkach rzeczowniki te łączą się z konkretnymi przyimkami.
Przykłady:
- die Angst vor (strach przed)
- die Freude über (radość z)
- das Interesse an (zainteresowanie czymś)
- die Teilnahme an (udział w)
Znając przyimki typowe dla danych rzeczowników odczasownikowych, będziesz w stanie tworzyć poprawne i naturalne konstrukcje w języku niemieckim.